Nieuws

Er viel genoeg te lachen tijdens de veertigste Nacht van de Poëzie in Utrecht, dankzij veteraan Judith Herzberg en nieuwkomer Alara Adilow. Maar tranen vloeiden er ook, bij een persoonlijk gedicht dat Gerda Havertong voordroeg.

door Casper van der Veen

,,Oh, fijn, dan heb ik ook deze zomer weer reden om te overleven”. Zo luidde het droogkomische antwoord van de 88-jarige dichteres Judith Herzberg op de vraag of zij wilde optreden op de jubileumeditie van de Nacht van de Poëzie, als vanouds in TivoliVredenburg en dit jaar voor de veertigste keer georganiseerd. Ze was er bij de eerste editie ook bij, maar de meeste dichters van toen ,,zijn niet meer onder ons”, aldus presentator Piet Piryns. ,,Dichten is duidelijk geen gezonde bezigheid”.

Veertig jaar jubileum of niet, veel van de voordrachten namen deze zaterdagnacht nemen vooral het nu op de hak. Zoals bij boekenweekgeschenkauteur ,,in gezinsverband” Bart Chabot, die in een uitverkocht Utrecht het spits mocht afbijten met een gedicht over verlaten wonend in een ,,uitgewoond nest”, verlaten door kinderen en echtgenoot. ,,Op een dag lach je om de zee / ook al is het straks de zee die straks het laatste lacht”. Alleen Chabot krijgt een zaal tot schaterlachen met zulke duistere materie.

Herzberg bracht het droogkomische ook in haar voordracht terug, in een gedicht dat zij voor het Mauritshuis schreef. ,,Alle plaatjes bekeken / ik vond het mooiste het mooist”. De dichtveterane maakte vooral indruk met oudere werken die weer actueel zijn, zoals een stuk over hoe decennia geleden met asielopvang werd omgegaan wat nu pijnlijk herkenbaar klinkt. ,,Heeft u expres geen tijd om na te denken of mee te voelen?”, vroeg zij krachtig. Een gejoel steeg op uit de afgeladen Grote Zaal toen zij het podium af schreed.

Naast Chabot en Herzberg waren ook Jean Pierre Rawie en light verse-legende Hans Dorrestijn er de eerste editie al bij. Laatstgenoemde schitterde met zijn klassieker ‘Sjaggerijnige wijven’ en kinderliedjes aangepast aan ouderen. Rawie houdt het serieuzer met werken over ouder worden en de dood, eindigend met een luguber kwatrijn: ,,De jaren gaan voorbij, niet meer in draf / maar in galop. De wieg, het bed, het graf / worden allengs inwisselbare woorden, / en elke dag erbij is één eraf.”

Een van de grootste verrassingen en nieuwkomers van afgelopen jaar was de uit Somalië afkomstige Nederlandse dichteres Alara Adilow, die in 2022 grote indruk maakte met haar debuut Mythen en stoplichten. Ook in Utrecht maakte de zelfverklaarde ecofeministische transvrouw zich onsterfelijk met een gedicht over doggy style gemeenschap met demissionair premier een ,,witte patriarch” Mark Rutte ,,met mooiwitbillen die zacht zijn en onschuld uitstralen”.

Na afloop ging het in de gangen buiten de zaal nog over weinig andere dingen. ,,Het was best grof, maar ook grappig en met rake woordspelingen, savage gewoon”, zegt Marijn Aarnink (23), die voor het eerst op de Nacht van de Poëzie is maar wel meteen voor bijna 100 euro aan dichtbundels heeft gekocht. ,,Een vriend van me was hier lyrisch over, toen ben ik gegaan. Ik ga ook graag naar concerten van bands die ik niet ken, omdat je er dan oordeelloos in gaat en er beter achter komt wat je écht leuk vindt”.

De meeste dichters raken hun bundels al jaren aan de straatstenen niet kwijt, maar voor de Nacht van de Poëzie is de TivoliVredenburg steevast jaarlijks tot de nok toe gevuld. Mensen die dorst krijgen, moeten zich een weg banen door bezoekers die op de trap proberen de voordrachten zo goed als het kan mee te krijgen.

Een ander memorabel moment volgde toen actrice Gerda Havertong bekende gedichten in het Sranantongo en Nederlands voordroeg. Havertong, die in 2021 weduwe werd, kreeg de hele zaal muisstil met het gedicht ‘Voor een dag van morgen’ van Hans Andreus, dat haar man haar op haar 65ste verjaardag voorlas. Tranen vloeiden over haar wangen, en ook veel bezoekers hielden het niet droog. De actrice zong de emotie er hierna uit met een lied in het Sranantongo met energieke uithalen.

Een hele avond alleen maar poëzie houdt geen mens vol, dus was er ook muziek – en wat voor. De Zuid-Koreaanse toppianiste Yeol Eum Som speelt met zulke verve de razendsnelle werken van Nikolaj Kapoestin dat je vermoedt dat ze nog een dozijn vingers verborgen heeft tussen de tien reguliere exemplaren. Rond 23.15 uur kwamen bezoekers voor het eerst uit hun kleermakerszit en van hun plofkussens om te dansen en mee te brullen op No nay never van Ierse drankliederenband Seven Drunken Nights.

De jaarlijkse ‘nachtregel’ werd verzorgd door Eva Gerlach, die als enige aandurfde om uitbarstend applaus tot zwijgen te wuiven. ,,zullen wij confetti van onszelf maken en gaan dwarrelen, feestelijk en ongericht”. Een beter en opbeurender advies in deze van rampspoed en dodelijke ernst doortrokken tijden is nauwelijks denkbaar.

Dit artikel verscheen op 8 oktober in een iets bekorte versie in NRC Handelsblad. Met vriendelijke toestemming van de auteur overgenomen.